MARÍA XOSÉ QUEIZÁN
María Xosé Queizán (Vigo, 5 de febrero de 1939) es una escritora, catedrática de lengua y literatura gallega, y figura relevante en el movimiento feminista en España.
Comenzó su carrera como escritora en su adolescencia, escribiendo artículos para el periódico vigués "El Pueblo Gallego". En los cincuenta, participó en obras de teatro, llegando a crear en 1959 el "Teatro de Arte y Ensayo de la Asociación de la Prensa de Vigo", y a fundar y dirigir de 1967 a 1968 el "Teatro Popular Galego". Su carácter emprendedor y su amor por el teatro la llevaron a desempeñar varios papeles a cargo de diversas organizaciones, como codirectora del grupo teatral Feministas Independentes Galegas (FIGA), directora de la galería de arte Roizara de Vigo, vicepresidenta del Consello Municipal da Muller del ayuntamiento de Vigo y directora y organizadora del I encontro de Mujeres Poetas Peninsulares y de las Islas (1996). Su labor como escritora se diversifica en todos los géneros y estilos: novela, cuento, ensayo, teatro y poesía; también es traductora. Sus ensayor feministas tratan temas tan controvertidos como la colonización sexual de las mujeres, el cuestionamento de la maternidad biológica y la reflexión sobre la escritura no androcéntrica.
A principios de los setenta se trasladó a París, donde conoció la nueva novela francesa, lo que la ayudará a escribir su primera novela, A orella no buraco, obra incluida en la Nova narrativa galega. En 1977 publicó el ensayo A muller en Galicia al que le seguiría en 1980 Recuperemos as mans y, en 1998, Misoxinia e racismo na poesía de Pondal. Creó la revista Festa da palabra silenciada, hecha solo por mujeres, la cual coordina y dirige desde 1983. En 1989 publicó una obra de teatro, Antígona ou a forza do sangue, con la que queda finalista del Premio Álvaro Cunqueiro. Otra obra de teatro, Non convén chorar máis, permanece inédita. Obtuvo también el Premio da Xunta de Galicia por el guion de cine Prisciliano. Su primer poemario Metáfora da metáfora apareció en 1991, seguido por Despertar das amantes en 1993 y Fóra de min en 1994. Como traductora, figuran en su haber piezas como: O caderno azul de Marguerite Yourcenar, y también cuentos de Karen Blixen, Emilia Pardo Bazán y Charlotte Perkins.
Obra
Teatro
Non convén chorar máis (Inédita).
A Cartuxeira.
Parados.
Antígona, a forza do sangue. Finalista del Premio Álvaro Cunqueiro 1989.
Cine[editar]
Prisciliano. Guion de cine. Ganadora del Premio Xunta de Galicia.
Narrativa
A orella no buraco. Novela.
Tolería para unha desmitificación. Cuento.
A semellanza. Novela.
Eros e Tanatos. Cuento.
O tapete de ganchillo. Cuento.
Amantia. Novela.
O segredo da Pedra Figueira. Novela.
Amor de tango. Novela.
O solpor da cupletista. Novela.
Ten o seu punto a fresca rosa. Novela
¡Sentinela, alerta!. Novela
Meu pai vaite matar. Novela
Ensayo
A muller na Galiza.
A nova narrativa ou a loita contra o sentimentalis.
Recuperemos as mans.
A muller galega no ensino. A muller e a cultura.
Evidencias.
Escrita da certeza. Por un feminismo optimista.
Marxismo e feminismo.
Construír a paz.
Misoxinia e racismo na poesía de Pondal.
Anti natura, Xerais, 2008.
Poesía
Metáfora da metáfora.
Despertar das amantes.
Fóra de min.
Non o abras como unha flor: poesía reunida 1980-2004
Cólera.
Ella tiene la forma de mis manos
ella tiene el color de mis ojos
ella se funde en mi sombra
dijo el poeta.
Ella no existe
Ela ten a forma de miñas mans
Ela ten a cor dos meus ollos
Ela fúndese na miña sombra
dixo o poeta.
Ela non existe.
DONA DOS CÁRPATOS
Ilustre é o teu nome, Erzébeth Báthory
prenda de Hungría.
Louvor e honra nos brasóns familiares.
Señores da guerra, terror dos turcos
señores da terra, azoute das aldeas.
Dun castelo a outro,
do val á montaña, cabalgas dominios.
Grande é o teu poder
muller
e só podes gobernar na servidume.
Ociosa, esperas a chegada do conde das batallas.
Recorres sen sombra estancias frías
mobles pesados como mortos corpulentos.
Candelabros férreos iluminan a túa vanidade
que demanda outros lustres.
As chemineas mal quentan os cuartos rudos
polos que escorrega a babosa néboa da montaña.
Nodrizas, servidoras, costureiras non dan feito.
Mergúllaste no tedio.
As ordes domésticas non che compracen.
Só a admiración da túa beleza compensa a apatía.
Un bosque de espellos na túa alcoba para deliciarte.
Lagoas e máis lagoas revelan unha narcisa insatisfeita.
Mudas e remudas de atuendo nas odiosas tardes.
Lúas fatigadas reverberan
sedas orientais, tecidos venecianos, pedras preciosas
granates maxiares, ámbar do Báltico, turquesas, rubís,
o ardor dos teus ollos, azabaches sobre o rostro níveo
e o manto negro dos cabelos rodeando o albor.
O teu feitío asombra espellos e súbditos.
Desacougante beleza.
Corvo sombrío, Erzébet Bathory, produces pavor.
Baixo os candelabros das estancias frías e madeiras negras
apenas enxergas gatos lúgubres.
Miraxe tanta beleza inútil.
Chega o señor triunfante do combate.
Visita fugaz.
Non se dá farto de guerra.
Brasóns brunidos con sangue realzan os teus apelidos.
Matar pola gloria, gran poder viril.
E ti, muller, tan pasiva
e tediosa.
Festas e monterías en honor do conde
que demanda cadáveres.
Na caza de uros, corzas, osos, cervos,
recibes con pracer o teu quiñón cruento.
Aspiras o erotismo do fedor sanguinolento
e do coiro guerreiro que trae o marido da campaña
que os perfumes de Transilvania
no teu leito
non conseguen ocultar.
O aroma do sangue fai palidecer de lascivia o teu rostro.
Nas cacerías descobres a paixón primixenia.
Nos banquetes trabas na carne morta cobizándoa viva.
Parte o conde tras do seu feroz oficio
e renáceche o tedio.
Nas esgrevias penedías frecuentadas por lobos
nas covas dos vampiros
a bruxa ule o teu fastío
e segue o seu rastro até o castelo.
Trae a meiguería enxendrada nos bosques
alimentada pola furia feudal, o vento das conxuras
e a fame.
Da súa man chegan os feitizos da belladona e a mandrágora,
os amuletos, linguas de serpe,
pedras máxicas procedentes do lóstrego.
Sobes a montaña atraída polo encanto
das plantas con poder de eterna xuventude.
Alónxaste da humanidade
a cambio da permanente louzanía.
Baños, ungüentos, pócimas,
receitas da bruxa.
As lúas do teu cuarto marabillan o brancor da narcisa.
O conde parte cun amuleto cosido no xubón
un corno de unicornio macerado en herbas feiticeiras
cos conxuros das lumias e os encantos saturnais
dos vampiros enxendrados nos carballos.
¡Lévao sempre, señor, para espantar a morte!
¡Vivirás longos anos!
O amuleto fallou
mais ti segues fascinada pola maxia.
Na condesa viúva medra o noxo
no corpo de Isabel se ensaña o tempo.
Só o sangue novo conservará a beleza da señora.
Insidiosa bruxa
inicias a condesa nosferata no pracer do sangue,
na relixión que sempre volve,
paixón fanática, desexo universal, dor cega.
Negáronche, muller,
o sangue rebelde dos campos de batalla
o sangue inocente no altar eclesiástico.
Alimentas o ludibrio atroz en aposentos pétreos
creas o teu entorno sacrificial.
Fas correr a vida virxe sobre ti
sangue enchente de vigor e de xúbilo
sangue para alcanzar a gloria
e a redención.
O encanto das mozas lanzais encasteladas,
non te seduce, ególatra condesa.
Non amas a beleza, ámaste.
As ansias de vida mudaron a desexos de morte.
A beleza dos centos de virxes torturadas
nunca é comparable á túa.
O fulgor dos ollos tenros convulsos pola dor
compete co furor negro da tua ollada gozosa
nos eróticos suplicios.
Dos pezóns perforados abrolla vizo.
O frenesí brada na túa gorxa ávida
de rabia e triunfo
acalando os alaridos das mozas flaxeladas.
Non es unha torturadora sentimental.
En Auschwich sádicos exquisitos escoitarían a Bach
contemplando o fume sinistro das cámaras de gas.
O teu poder esencial non precisa refinamentos.
Herdaches a ferocidade das lobas famentas dos Cárpatos
voraces intrépidas
rabuñadas nas toxeiras por atrapar a presa.
¡Tremede ante a cólera da loba do castelo!
¡Nodriza, lévalle á señora unha moza ao leito!
Necesita morder carne feminina para pasar o trance.
Comezas a liturxia convulsa
ignorando que farás historia.
Envías raposas polos camiños e aldeas maxiares.
As mozas máis altas e esbeltas de Hungría
son raptadas para sevirte.
¡Fuxide belidas das lurpias seductoras!
Os regalos son trampas mortais.
Saias festeiras, camisas de encaixe para corpos
espidos, torturados, nas mazmorras.
¡Voade garzas airosas!
Xa dispoñen os instrumentos de tortura
agullas, punzóns, tenaces, látigos
que farán brotar o voso sangue lustral.
¡Oh beleza atrapada!
Ninguén chorará por vós.
A humanidade non traspasa os muros do castelo.
Isabel adúbase para asistir ao flaxelo virxinal.
¡Viste de branco para verquer o sangue!
¡Viste coa alba do rito sacerdotal!
¡Viste de noiva para o sangue nupcial!
Cor da pureza para as profanacións.
Perlas venecianas entre os teus negros cabelos
albos volantes orlan as vigorosas mans
co látigo implacábel
estalando o sangue sobre os muros
como alaridos pétreos
envisgando o teu branco e brillante atuendo.
¡Doncelas vestide novamente á condesa!
Queres proseguir o rito inmaculada,
separada da humanidade.
Só mulleres entran na cámara do tormento.
¿Por que te ensañas coa feminidade?
¿El non podería o sangue viril volverche o celme?
Incríbel pensamento.
O poder masculino disuade da agresión.
A violencia cébase na debilidade.
O sadismo leva sempre a mesma rota.
Medea tampouco ousou dirixir acima o odio
e vengouse na cándida impotencia.
A túa crueldade, Ersébeth Báthory,
non chegou a alzarse sobre a túa condición.
O sangue de guerreiro rebelde non te celebrou.
Asañáschete na agonía do propio,
das mozas plebeias que che pertencían como a terra
como as prantas e os cultivos
como as cervas que cazabas e os porcos que comías
como o traballo labrego e o suor servil.
Nunca aceptaches a condea.
Recluída até a morte, aillada do mundo,
os remorsos non che rondan a conciencia.
A compaixón non era unha virtude nobre.
Sentes o mando como algo esencial, e úsalo.
Non tiras a vida, tomas o que che pertence.
Tes poder como tes un nome, condesa Báthory.
A nobreza familiar salvoute da fogueira.
Encerrada de por vida sen portas nin fiestras,
nunca comprendeches por que os teus sacrificios
non eran sagrados como os demais.
Vermello é o teu rastro dona dos Cárpatos!
Vocabulario
Escorregar: resbalar
enchente: llena
Mergullar: sumergir
ollada: mirada
Feitío: aspecto
abrolla: brota
Desacougante: inquietante
vizo: vigor
Enxergar: vislumbrar
bradar: gritar
Miraxe: espejismo
gorxa: garganta
Farto: harto
rabuñar: arañar
Hedor: hedor
tremer: temblar
Cobizar: ansiar, desear
lurpias: voraces, perjudiciales
Penedías: lugar de peñas
espidas: desnudas
Ule: huele
adubar. arreglar
Fastío: aburrimiento
envisgar: manchar con algo pegajoso
Meiguería: brujería
asañarse: encarnizarse
Feitizos: hechizos
vermello: rojo
Lóstrego: relámpago
Alonxar: alejar
Carballo: roble
Viúva: viúda
Noxo: asco, hastío
Metáfora da metáfora.
Despertar das amantes.
Fóra de min.
Non o abras como unha flor: poesía reunida 1980-2004
Cólera.
Ideal de saúde mental feminina:
Ponte guapa sumisa maquillaxe abnegada,
masaxe dependente depilación
pasiva bronceado maternal
suave peluquería emotiva
limpeza de cutis e ri
Ponte tacóns e ri
Ponte riquiña e ri
Ponte debaixo e ri
Ponte preñada e ri
Ponte a fregar e ri
¿Como non delirar?
Algo como un desgarrado ouveo
unha rabia alimentada por mil avoas silenciosas
estertor e furia.
¡Ponte quieta!
¡Histérica!
¡Contra natura!
¿Non coñeces os límites?
¿Como non delirar?
¡Delira!¡Delira!¡Está delirando!
¡Reclusión! deciden
¿Fogar ou manicomio?
A elixir...
Non o abras como unha flor (2004)
Día de Galicia do ano 1969
Venceremos nós este combate
matando coas palabras tanto crime.
Enxugaremos o sangue das cunetas
co lenzo afogueado da xustiza.
Venceremos nós cantamos en Santiago
no planalto de Santo Domingo.
Vermellas voces brotan contundentes
arroutado chafariz de compromiso
no serán daquel día de Galicia.
As bestas vixiantes sentíronnos a forza,
a fusión febril do canto altivo
oración dos veteranos saínda da misa
co desafío xuvenil no adro.
A orde foi precisa, cargar, cargar con forza
disolver a insólita comuñón
facer rodar os banzos en tropel
mancar coa forza bruta
calarnos as notas na gorxa
facernos tragar o venceremos nós
coas duras porras.
A xenre golpeada chanzo a chanzo
os maiores aos tombos, indignados
ante sátiros grises
violenta covardía
automatismo cruel.
Venceremos nós, we shall overcome,
clamor universal
canto solidario, guindastre
que nos dá azos
para alzarnos sobre a humillación.
Quen había dubidar da evidencia?
Venceremos
Cólera, Mª Xosé Queizán, 2007.
No hay comentarios:
Publicar un comentario