Salvat Monho
(1749-1821)
Poco se sabe de este clérigo natural de Isturitze (Baja Navarra), uno de los pocos escritores vascos que cultivó la poesía en el XVIII. Además de una importante cantidad de cánticos religiosos, compuso sátiras y poemas de circunstancia en los que no falta ironía antirrevolucionaria. Bajo el aspecto cultista de algunos de sus versos se adivina una crítica de los bertsolaris, los poetas improvisadores, no muy amigos de los curas en general y cuyos temas y propuestas, sin duda, debían escandalizar a Monho.
REPROCHE DE LOS POETAS A APOLO
¿Para quién hacer surgir Apolo el oro,
si es tan insuficiente la parte que llega a sus hijos ?
No hay leyes justas en el gobierno del Parnaso.
No se extrañen ustedes de que los poetas no tengan dinero.
Padre de tan duro corazón, no comprendemos
cómo puedes consentir tamañas diferencias.
Tú elevado en triunfo por los más hermosos caballos,
y tus hijos arrastrándose a pie.
Tú siempre saciado con los más finos bocados,
El corazón eufórico con las más deliciosas bebidas,
Y no tienes ninguna piedad de tus hijos :
Padecen hambre, beben agua.
Engalanas de hierba prados y montañas,
De muchos y hermosos frutos los árboles del campo.
¿Cómo es posible que los Poetas, tus amados hijos,
estén tan miserablemente vestidos todo el año ?
Nada te es sufuciente para tu palacio :
Justo es que goces de los tesoros acumulados.
¿Pero cómo quieres que no nos quejemos
Si tus hijos no tienen una silla donde sentarse ?
Las bolsas y los vientres de los que llegan al Parnaso
a no ser que se llenen de aire, están a menudo vacíos.
La nobleza de los ancestros y la fama de los poetas
son una carga si no llevan consigo... la fortuna.
¿Quién consiente que sus hijos mueran en la miseria ?
Muestráte como un buen padre hacia los tuyos.
Haz que la suerte de tus hijos cambie a mejor,
Tu tienes el poder de anriquecerlos a todos.
Todo el mundo sabe que entre tus hijos
son muchos los que entraron bastardamente en la familia.
Pero para enriquecer solamente a los hijos legítimos
Un poco es suficiente si descartas a los poetas toscos.
Traducción: Koldo Izagirre
POETEN ERRENKURAK APOLONEN KONTRA
Norentzat sorrarazten du Apolonek urrea,
Hain eskasa egitekotz bere haurren partea?
Parnaseko gobernuan ez da lege justurik.
Ez beraz mirets poetek ez badute dirurik.
Buraso bihotz gogorra, ez dugu konprenitzen
Holako diferentziak nola tutzun sofritzen.
Zu trionfan altxatua zaldirik ederrenez,
Eta zure haurrak beti errestatuak oinez.
Zu poxirik friantenez beti sasiatua,
Edari deliziosez bihotza goritua,
Zure haurrak ez ditutzu batere urrikari:
Gosea sofritzen dute, ura dute edari.
Mendiak beztitzen tutzu, bai soroak belarrez,
Kanpainetako arbolak hanbat fruitu ederrez.
Nondik heldu da Poetak, zure haur onetsiak
Baitire sasoin guziez hain zirtzilki jauntziak?
Zure palaziorakotz ez duzu deus sobresten:
Egin ditutzun tresorez justu da goza ziten.
Bainan nola nahi duzu ez den errenkurarik
Zure haurrek ez badute jartzeko kadirarik?
Parnasean dabiltzanen sabelak eta moltsak
Airez hantzen ez badire, ardura dire hutsak.
Arbasoen noblezia eta poeten fama
Karga dire ez badute hirurgarren... fortuna!
Nork uzten tu bere haurrak miserian hiltzerat?
Aita on bat ager zaite zu zureen alderat.
Onerat ganbia zazu zure umen zortea,
Guzien aberasteko baduzu boterea.
Mundu guziak badaki zure haurren erdian,
Asko bastart badirela sartuak familian,
Bainan haur lesitimoak aberasteko xoilki
Bereziz basa-poetak askiko da deus guti.
OROITZAPENAK
Mundu hunen hastapenetik
Gure egunetaraino
Kain infamearenganik
Ez da jautsi Pinet baino
Munstro itsusiagorik,
Robespierre eta Jourdan
Gizonen etsaiez landan
Ez Frantzian, ez Europan
Hain fama gaixtoagorik.
Robespierrek Pinet horri:
«Gu gaituk nausi Frantzian
Flakoenen espantagarri
Manatuz egun guzian
Zenbait heriotze berri
Jenderik aberatsenak
Utziz bere ontasunak,
Diru ezin eremanak,
Joanen dituk ihesi».
Presondegirik ilunenak
Izan dire hautatuak.
Handik lekora gilotinak
Ditu egotzi buruak
Milion inozentenak,
Konplitu gabe arrola:
Oraino bortzehun mila
Pikatu behar zirela
Eman ziren ordenak.
Eskasturik presondegiak
Hanbat jenderen sartzeko,
Elizak eta jauregiak,
Komentuak azkeneko
Bete zituen guziak
Haurrez eta emakumez,
Apez eta Birjinez,
Nahi zituen bitimez
Tiranoen errabiak.
Erran zuten haste-hastetik
Ez zutela utzi behar
Frantziako lurretan xutik
Zela gazte edo zahar
Batere aristokratik.
Itzal horren kontra gerlan
Kokin guziak armetan
Ziren bazter guzietan
Altxatu ordudanik.
Gazteluak zituzten sutan
Kutsu gaixtotik garbitu;
Hetako jendeak ezpatan
Aristokratzat pasatu,
Edo urkatu lanternan.
Azkenekotz gilotinak
Ez ezpatak ez lanternak
Ezin akabatuz lanak
Mitraila zen hautatu.
Bazter guzietan baziren
Robespierren lagunak
Azkenaz goiti Donibanen
Herritarrak, Eskaldunak
Harekin bat egin ziren,
Pineten esku-makilak,
Arrogatzaile abilak,
Orai aski haur umilak
Iduri duten arren.
Erran komuna den bezala
Ezpataz jotzen duena
Ezpataz perituko dela,
Berantegi atzemana
Robespierre kruela
Gilotinan da finatu;
Ez ziteken hanbat damu,
Lagun ainitz izan balu
Akaba zadin gerla.
Azkeneko haize ezti bat
Sortu da Orientetik:
Hark untzia portu onerat
Ekarri dauku salborik.
Eigun penen ahanzterat.
Gure jelos den guzia,
Gora mintzatu nahia,
Zarpan emanik mihia
Badoake xokorat.
Alferretan tuzte eginen
Zokotan eginahalak
Traidoreen hatzak Parisen
Kontsularen sentinelak
Hasi ditu ezagutzen:
Ez bazuten ere uste,
Terroristei bere parte
Kario gostako zaizte
Maxina infernalak.
Bakea laster ein baladi,
Kanpoan tugun etsaiekin.
Barneko etsaien temari
Baginakike zer egin.
Damurik ez da zilegi
Gardatuz bardintasuna
Legetan den zaharrena
Berek egin daukutena
Bihurtuz bakotxari.
Ordu da egin dezon leku
Tristeziak gozoari:
Nigar karatsak baditugu
Aski luzaro ixuri.
Denbora da ganbiatu:
Terroristak kargutarik
Apartatuak jadanik
Begitarteak ilunik
Doluan dire sartu.
Oroit zaitezte, lapurtarrak,
Zenbat duzuen sofritu
Baldin terroristei indarrak
Ez balitzaizkote kendu
Sekulan zuen nigarrak
Ez zirela xukatuko
Gauza horren frogatzeko
Ez dut urrun joan beharko,
Badaki bat bederak.
SAN KASTETENEKO ANDREGAIAK FILIPINEKO OILARRARI
Oilar kruel, oilar bortitz
O, oilar fanfarruna!
Gure oiloak bi aldiz
Alargundu tuana,
Goregi kantatzen baduk
Ereman bitoria,
Promes dauat, galduko duk
Laster hire bizia!
Bakea egin deneko
Ez bahaiz eskolatzen,
Ez baituk auzotako
Oilarrak menaiatzen,
Angleterran hautaturik
Erakarriko diat,
Gostatzen dena gostarik
Oilar mendekari bat.
Hire kolpe itsusiak
Jakin zituztenean,
Herriko oilar guziak
Bildu behar zituan
Bere lagunen odolaz
Arrazoin galdatzeko
Hire bizi kriminelaz
Heien mendekatzeko.
Gure oilar defuntuen
Kukurruko eztiak
Jaikiarazten zituen
Bere mugan sehiak
Ez dire aski nigarrak
Oilar hain maiteentzat
Hek bezalako oilarrak
Ez ziren eltzekotzat.
No hay comentarios:
Publicar un comentario